Komercyjne fundusze private equity są największymi dostawcami kapitałów private equity w Polsce. W uproszczeniu można powiedzieć, że istnieją dwa główne modele funkcjonowania funduszu private equity:

(a) Funkcjonuje jeden podmiot zorganizowany jako spółka akcyjna (lub jako spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) lub
(b) Funkcjonują dwa podmioty: fundusz właściwy i spółka zarządzająca.

O funduszach pisałem również w:

• Wady funduszy private equity,
• Zalety funduszy private equity,
• Wielkość i typ inwestycji funduszu,
• Po transakcji private equity.

Jeden podmiot

W modelu pierwszym, fundusz inwestycyjny dysponuje środkami wniesionymi przez akcjonariuszy (udziałowców), a decyzję w imieniu właścicieli co do inwestycji podejmuje zarząd przedsiębiorstwa. Zdobycie dodatkowych środków może odbyć się poprzez sprzedaż akcji (udziałów) przez spółkę.

Przykładem tak działającego funduszu private equity w Polsce była do 2006 roku spółka MCI S.A. notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Podobnie też funkcjonują niektóre grupy inwestorów indywidualnych.

Dwa podmioty

Drugi model obejmuje dwa niezależne (pod względem prawnym), ale powiązane ze sobą podmioty (pod względem ekonomicznym), czyli:

(1) fundusz (środki inwestycyjne powierzone przez inwestorów)

(2) spółkę zarządzającą.

Spółka zarządzająca jest odpowiedzialna za zarządzanie powierzonym jej majątkiem (funduszem), czyli wyszukiwanie, opracowywanie i realizację projektów inwestycyjnych.

Za swoją pracę otrzymuje ona wynagrodzenie, zazwyczaj w postaci stałej opłaty liczonej od zarządzanych aktywów (np. 2%) i wynagrodzenia zmiennego w zależności od wypracowanych zysków (różnicy pomiędzy środkami zainwestowanymi w daną inwestycję a osiągniętymi po jej sprzedaży).

Fundusz dysponuje całością środków, które zostały zebrane od inwestorów w drodze tzw. fundraising. Fundusz ma charakter zamknięty, co oznacza, że liczba wyemitowanych udziałów jest stała.

Najczęściej, fundusz private equity nie gromadzi środków finansowych od swoich inwestorów, ale dysponuje zapewnieniami (commitments), iż środki takie zostaną mu przekazane (modelowo około 2 tygodni) po podjęciu przez spółkę zarządzającą decyzji o inwestycji.

Głównymi inwestorami funduszu (drugi model) są zazwyczaj: fundusze emerytalne (do kilku procent całkowitych kapitałów pod zarządem), towarzystwa ubezpieczeniowe, banki oraz inne instytucje finansowe (w tym powołane do wspierania specjalnych inicjatyw inwestycyjnych jak EBOiR).

Pozostałą grupę stanowią: przedsiębiorstwa, rządy państw, administracje regionalne, instytucje naukowe, uniwersytety i osoby fizyczne (część wymienionych tu inwestorów nie inwestuje bezpośrednio, ale poprzez tzw. fundusze funduszy).

W Polsce inwestorami private equity są w przeważającej większości podmioty zagraniczne, choć zmiany przepisów z 2006 roku umożliwiają pozyskanie także krajowych inwestorów instytucjonalnych (chodzi tu głównie o możliwość inwestycji w certyfikaty funduszy inwestycyjnych zamkniętych).

W modelu majątek inwestorów jest oddzielony od majątku firmy zarządzającej, a relacje pomiędzy nimi są przedmiotem szczegółowej umowy. Standardowa długość życia funduszy wynosi 10 lat z możliwością przedłużenia pod pewnymi warunkami (np. kolejne 2 lata).

Istotą wymienionych konstrukcji prawnych jest unikanie podwójnego opodatkowania, które staje się problemem przy poszukiwaniu inwestorów w różnych jurysdykcjach podatkowych.

Specyficzną formą działania funduszu private equity jest funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ). Przykładem może być MCI Capital TFI S.A., który zarządza funduszami: MCI.PrivateVentures FIZ (który posiada dwa wydzielone subfundusze: MCI.TechVentures 1.0. oraz MCI.EuroVentures 1.0), MCI.BioVentures FIZ, Helix Ventures Partners FIZ oraz Internet Ventures FIZ.