Private equity w Polsce


Według EVCA w Europie działa ponad 1.300 podmiotów dokonujących inwestycji typu private equity, z czego około 30 jest obecnych „na stałe” w Polsce (posiada w Polsce przedstawicielstwa, aktywnie inwestuje itp.).

Ta grupa podmiotów obejmuje przede wszystkim inwestorów formalnych (instytucjonalnych), czyli profesjonalistów w zakresie private equity, którzy inwestują i zarządzają środkami powierzonymi.

Grupę nieformalnych inwestorów private equity stanowią osoby indywidualne, które są najczęściej określane jako „business angels„, czyli anioły biznesu.

Podmioty dokonujące inwestycji private equity w Polsce można w uproszczeniu podzielić na następujące grupy:

(1) Fundusze specjalne korzystające z powierzonych środków publicznych, pomocowych lub specjalnych funduszy rozwojowych; ich cele inwestycyjne są zazwyczaj jednoznacznie ukierunkowane (np. wspieranie MSP lub tworzenie infrastruktury w danym regionie, ochrona środowiska) i nie zawsze oparte na komercyjnych zasadach.

(2) Fundusze komercyjne (w tym regionalne i ponadregionalne) korzystające głównie z powierzonych środków osób prywatnych oraz komercyjnych inwestorów instytucjonalnych prowadzące stałą działalność inwestycyjną na terenie Polski.

(3) Międzynarodowe podmioty komercyjne (w tym regionalne i ponadregionalne) nie koncentrujące się na konkretnych krajach, ale raczej na projektach.

(4) Podmioty, które nie zarządzają konkretnym funduszem, ale posiadają dostęp do środków inwestycyjnych pochodzących ze źródeł krajowych i zagranicznych (osób fizycznych i prawnych).

Fundusze specjalne

Pierwsza grupa podmiotów zazwyczaj (choć nie jest to regułą) charakteryzuje się niewielką pulą powierzonych środków oraz niskimi kwotami pojedynczych inwestycji w porównaniu do środków, którymi dysponują podmioty komercyjne.

Podmioty te nie ograniczają się wyłącznie do inwestycji kapitałowych, ale również udzielają pożyczek i gwarancji, a także zajmują się usługami doradczymi.

Do tej grupy należą m.in. Podlaski Fundusz Kapitałowy działający w ramach Podlaskiej Fundacji Rozwoju Regionalnego, CARESBAC, Fundusz Północny S.A. (wyłącznie inwestycje w regionie Polski Północnej) zarządzany przez Small Enterprise Assistance Funds (SEAF) ze Stanów Zjednoczonych, Fundusz Górnośląski S.A. zarządzany przez Górnośląski Fundusz Restrukturyzacyjny, Regionalne Fundusze Inwestycyjne w Łodzi i Katowicach (jedynym inwestorem w obu funduszach jest Polska Agencja Rozwoju Regionalnego).

Fundusze jak i spółki zarządzające są zazwyczaj zarejestrowane w Polsce.
Szczególnym typem funduszu private equity, który można zaliczyć do kategorii funduszy specjalnych, jest Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A. Krajowy Fundusz Kapitałowy S.A., którego 100% akcjonariuszem jest Bank Gospodarstwa Krajowego S.A.

KFK S.A. został utworzony w 2005 roku na podstawie Ustawy o Krajowym Funduszu Kapitałowym przez państwo. Głównym celem było ograniczenie luki kapitałowej (equity gap).

Powstaje ona w wyniku braku zainteresowania funduszy PE/VC małymi projektami inwestycyjnymi ze względu na stosunkowo wysokie koszty realizacji danej inwestycji i późniejszego jej monitorowania (koszt monitorowania projektu o wartości 1m EUR jest tylko nieznacznie niższy niż projektu o wartości kilkukrotnie wyższym, co powoduje, że zwrot z takiej inwestycji o wiele niższy) oraz podwyższone ryzyko inwestycyjne.

KFK S.A. nie dokonuje inwestycji bezpośrednio, ale funkcjonuje jako „fundusz funduszy PE/VC” i zasila fundusze w formie inwestycji w kapitały własne funduszy lub poprzez udzielenie im długoterminowego finansowania dłużnego. Środki na inwestycje pochodzą z budżetu państwa, funduszy strukturalnych Unii Europejskiej oraz z innych źródeł, np. od instytucji zagranicznych.

Listę funduszy Venture Capital finansowanych przez Krajowy Fundusz Kapitałowy (KFK) można znaleźć na witrynie Private Equity Consulting.

Fundusze komercyjne działające na stałe w Polsce

Inwestorami funduszy zarządzanych przez te podmioty są osoby prywatne, międzynarodowe podmioty rynku finansowego (np. banki, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, fundusze powiernicze specjalnego przeznaczenia), instytucje (np. uniwersytety), regiony administracyjne, fundacje, przedsiębiorstwa, międzynarodowe organizacje finansowe wspierające różne inicjatywy o zasięgu krajowym lub międzynarodowym (np. EBOR) itp.

Można tu wyróżnić dwie grupy funduszy.

Pierwsza grupa obejmuje podmioty stale obecne w Polsce, których inwestorami są głównie osoby zagraniczne. Spośród nich największym podmiotem jest grupa funduszy Enterprise Investors (stale uzupełniana lista większości pomiotów zarządzających funduszami znajduje się na stronie PSIK, czyli Polskiego Stowarzyszenia Inwestorów Kapitałowych).

Do tej grupy należą również fundusze inwestujące w całym regionie i na całym świecie, które jednak dokonały i dokonują znacznych inwestycji w kraju (np. fundusze zarządzane przez Advent International). Fundusze te, pomimo ich znacznej aktywności w Polsce, są najczęściej zarejestrowane za granicą (wszystkie podmioty zarządzające posiadają biura w Polsce).

Drugą grupę stanowią fundusze, mniej lub bardziej ściśle powiązane z bankami (captive i semi-captive funds), które są często wiodącymi w nich inwestorami lub jednymi z głównych inwestorów (podobnie powiązane są firmy zarządzające tymi funduszami), np. Hals (BGŻ S.A.), PBK Inwestycje (Bank Przemysłowo-Handlowy PBK S.A.), Raiffeisen Private Equity Management czy AIB WBK Fund Management.

Międzynarodowe fundusze o zasięgu ponadregionalnym

Fundusze te nie prowadzą stałej działalności inwestycyjnej w Polsce (np. niektóre dokonały jednej czy dwóch inwestycji na początku lat dziewięćdziesiątych), ale alokują posiadane środki w krajach, gdzie warunki inwestycyjne są najlepsze.

Do tej grupy należą też podmioty będące spółkami zależnymi międzynarodowych banków komercyjnych i inwestycyjnych, a wielkość środków pozostających w ich dyspozycji zależy od zasobności spółki nadrzędnej.

Nieformalne grupy inwestycyjne i inwestorzy indywidualni

Kolejną grupę stanowią podmioty, które najczęściej nie dysponują wydzielonymi środkami, ale posiadają możliwości ich pozyskania w krótkim czasie. Inwestycje są realizowane zarówno przez specjalistów rynku private equity (np. krajowe firmy doradcze), jak osoby prywatne związane z danym sektorem. Kapitału dostarczają polscy i zagraniczni inwestorzy.

Grupa ta obejmuje również typowych inwestorów określanych jako „busines angels„, którzy inwestują środki własne. Inwestorzy tej grupy zazwyczaj dokonują inwestycji bezpośrednich poprzez stworzone ad hoc wehikuły inwestycyjne lub poprzez grupy kapitałowe.

Niestety, w Polsce ta grupa inwestorów jest nieliczna i inwestuje relatywnie niewielkie kwoty kapitału w wyselekcjonowane projekty, często wykorzystując przy tym dźwignię finansową. Inwestorzy ci charakteryzują się najczęściej bardzo elastycznym podejściem w zakresie inwestycji.

Nowe inicjatywy

Dokonywaniem inwestycji poprzez fundusze private-equity są nadal słabo zainteresowani krajowi inwestorzy instytucjonalni, a w tym przede wszystkim OFE. Wg publikacji PSIK pt.: „Biała księga. Inwestycje w private equity dla polskich inwestorów instytucjonalnych” (Warszawa, 2007) przyczyny tego stanu rzeczy maja swoje źródło w barierach prawnych, organizacyjnych i ekonomicznych.

Najważniejszą przeszkodą dla inwestycji realizowanych przez krajowych inwestorów instytucjonalnych w fundusze private equity od końca końca lat dziewięćdziesiątych są bariery prawne.

Po zmianie przepisów (Ustawa z dnia 27 maja 2004 r. o funduszach inwestycyjnych) polskie OFE nadal nie mogą inwestować w identyczny sposób jak podobne podmioty zagraniczne. Jednak obecnie ich możliwości są już nieco większe niż wcześniej. Chodzi tu głównie o możliwość inwestowania przez OFE w certyfikaty funduszy inwestycyjnych zamkniętych (FIZ).

Przykładem wykorzystania tej ścieżki jest powstanie w 2007 roku MCI Capital TFI S.A., który zarządza funduszami: MCI.PrivateVentures FIZ (który posiada dwa wydzielone subfundusze: MCI.TechVentures 1.0. oraz MCI.EuroVentures 1.0), MCI.BioVentures FIZ, Helix Ventures Partners FIZ oraz Internet Ventures FIZ.

Słabą stroną FIZ jest wysoki poziom sformalizowania i niska elastyczność, a także dość wysokie koszty funkcjonowania w porównaniu do typowych funduszy private equity.

Bariera ekonomiczna wynika z większej atrakcyjności innych klas aktywów (akcje spółek notowanych na GPW czy papiery wartościowe emitowane przez Skarb Państwa) w porównaniu do inwestycji typu private equity.

Krajowi inwestorzy instytucjonalni preferują (od końca lat dziewięćdziesiątych) inwestowanie w klasy aktywów, które nie tylko oferują wysokie stopy zwrotu, ale jednocześnie są mniej skomplikowane, bardziej płynne, mniej ryzykowne i nie ma konieczności akceptowania niższych zysków w początkowej fazie inwestycji (gł. koszty organizacyjne, efekt odpisu nieudanych inwestycji).

Bariera ekonomiczna powinna wraz z upływem czasu tracić na znaczeniu (głównie w wyniku obniżenia się stóp zwrotu dla inwestycji w spółki giełdowe).

get_pdf Private Equity Consulting

PE-podstawy-teoretyczne-PEC (PDF)